Adaçayı

Salvia officinalis

Adaçayı (Salvia officinalis L.) aromatik ve tıbbi, yaprak dökmeyen, çok yıllık ve çalımsı görünümünde bir bitkidir. Fesleğen, lavanta ve kekik gibi adaçayı da Lamiaceae veya Labiatea familyasına aittir. Bitki Güneydoğu Avrupa’da, Akdeniz’de ve Kuzey Afrika’da yerel olarak yetişir. Bilimsel adı Salvia, “kurtuluş”, “sağlık”, “şifa” anlamına gelen Latince “salveo” kelimesinden gelmektedir.

Kullanım Alanı:

Ağız ve boğaz boşluğunda antiseptik özellik gösterir. Ağız-boğaz iltihaplarında kullanılır.

Ihlamur

Tilia Cordata

Latince adı ‘Tilia Cordata’ olan Ihlamur, ıhlamurgiller familyasındandır. Anavatanı Kuzey Yarımküre’dir. Ülkemizde hemen hemen her bölgede rahatlıkla yetişir. Ihlamur ağacının çok sayıda türü bulunur. Yürek şeklini andıran yapraklarının kenarları dişli ve uzun saplıdır. Haziran ve Temmuz aylarında sarımsı renkte ve karakteristik kokuya sahip çiçekler açar. Kışın yapraklarını döken uzun ömürlü bir bitkidir. Meyveleri küre şekilli ve tek tohumludur. Ihlamur ağacı filizden büyür. Azami bir sene yasar.

Kullanım Alanı:

Soğuk algınlığında ve hafif sakinleştirici olarak kullanılır. Öksürüğü kesmeye ve göğsü yumuşatmaya yardımcı olur.

Okaliptüs

Eucalyptus globulus

Myrtaceae [Mersingiller] familyasının bir cinsi olan okaliptüslerin anavatanı Avustralya’dır. Bu ağaç halk arasında sağlık ağacı, sıtma ağacı, bataklık ağacı, kızıl okaliptüs olarak da bilinmektedir. Yetişmesi çok kolay olan ve yüksekliği yer yer 60- 70 metreye ulaşan bu ağacın , 700’e yakın türü ve çok sayıda varyasyonu bulunmaktadır.

Kullanım Alanı:

Okaliptüs soğuk algınlığı nedenli öksürükte etkilidir. Ayrıca nefes almayı kolaylaştırıcı etkisi olduğu da bilinmektedir.

Nane

Mentha

Nane, ballıbabagiller familyasının Mentha cinsini oluşturan bütün Dünya’da görülebilen 25-30 türün ortak adıdır. Ballıbabagiller (Latince adı Lamiaceae’dir) çoğunlukla güzel kokulu, bir ya da çok yıllık, otsular, nadiren çalılar veya ağaçları kapsayan bir çiçekli bitkiler familyasıdır. Nanenin anavatanı Akdeniz sahilleri olarak bilinmektedir. M.Ö. 1200-600 yıllarında Mısır mezarlarında nane bitkisinin kalıntılarına rastlandığı da belirtilmektedir. Nanenin sağlık açısından birbirinden farklı, sayısız yararı bulunmaktadır. Özellikle sulak ve ılıman iklimlerde kolaylıkla yetiştirilebilen hem faydalı hem de hoş kokulu bir bitkidir. Tek başına kullanılabildiği gibi birçok alternatif ürünün içerisinde aromalandırıcı olarak da bulunabilmektedir. Birçok türü olan nanenin ülkemizde yetişen 7 türü şu şekildedir; Su Nanesi, Japon Nanesi, Bergamot Nanesi, Tüylü Nane, Yarpuz, Elma Nanesi ve Kıvırcık Nane.

Kullanım Alanı:

Nane, Nane yağı soğuk algınlığında solunum yolu kanallarını açmaya ve boğaz irritasyonunu gidermeye yardımcı olur. Ayrıca nefesi tazeleme, ağız kokusunu giderme ve ekspektoran etkileri de bulunmaktadır.

Mür

Myrrha

Mür özellikle Yakın Doğu’da ilaç yapımında ve parfümeride yararlanılan, kokulu, yapışkan bir reçine türü. Başta Commiphora myrrha olmak üzere, çeşitli Commiphora türüne dahil ağaçlardan elde edilir. Ağacın boyu ortalama 2-5 m. arasındadır. Dikenli dallara ve minik yapraklara sahiptir. Reçinesi, kokulu ve yapışkandır.

Mentol

Menthol

Mentol, nane familyasında bulunan nane, nane bahçesi ve mısır nanesi gibi çok sayıda bitkide bulunan doğal bir bileşiktir. Kimyasal ismi “menthol”, ticari ismi ise “mentol” olarak geçen bu doğal bileşik, yağa benzer dokuda bir yapıya sahiptir. Normal oda sıcaklığında katı halde bulunan mentol, verdiği ferahlık ve serinlik hissi ile kullanılır.

Kullanım Alanı:

Hafif düzeydeki boğaz ağrıları, boğaz tahrişi gibi durumlarda yardımcı olarak kullanılabilen mentol aynı zamanda solunum yolları rahatsızlıklarında için oldukça etkilidir.

Kara Mürver

Sambucus Nigra

Kara mürver; bilimsel ismi sambucus nigra olarak adlandırılmış mürver sınıfı ve hanımeligiller familyasına ait şifalı bitkiler arasında yer alır. Ülkemizde mürver, kara mürver, melesir, mındar ağ, mindiraç, patlak, patlangaç, patlangıç, patlangoz, telligelin, sultanotu, yivdim, şahmelekotu, patlankuç, patlavuç, patlayak, şişni, yalangoz, yalankoz isimleriyle de bilinir. S. Nigra tarih boyunca en çok kullanılan şifalı bitkilerdendir; ilk kez antik Yunan’da klasik dönemde ve 1.yy’da Roma İmparatorluğu’nda doğa bilimci Pliny the Elder ile hekim Hipokrat tarafından kaydedilmiştir. İçeriğindeki A, C, B6 vitaminleri, lif ve potasyum açısından oldukça zengindir. Meyveleri genellikle siyaha yakın renkte ve küçük taneler şeklindedir. Meyvelerinde eser miktarda uçucu yağ, doğal şeker, bazı vitaminler ve boya pigmentleri bulunmaktadır. Meyvelerinin yüksek antioksidan özelliği bulunmaktadır. Kara mürver türüne göre 3 ile 10 m arasında çalı ya da ağaç şeklinde yetişmektedir. Birçok sağlık sorununa iyi gelen şifalı bitkidir.

Kullanım Alanı:

Grip ve soğuk algınlığı, bronşit, öksürük gibi üst solunum yolu rahatsızlıklarında ve aynı zamanda terletici, idrar söktürücü ve bağırsak boşaltıcı olarak kullanılır.

Zencefil

Zingiber officinale

Zingiberaceae familyasında yer alan Zencefil (Zingiber officinale), antik çağlardan beri bilinen hem baharat hem de tıbbi bir bitki olarak kullanılan, dünya çapında en popüler baharatlardan biridir. Zencefil kullanımı Hindistan ve Çin’de daha yüksek olmasına rağmen tüm dünyada yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Zencefil yetiştiriciliği tropik ve yarı tropik iklimlerde yapılmaktadır.

Kullanım Alanı:

Zencefil bulantı ve kusmada kullanımının yanı sıra, soğuk algınlığı ve öksürükte de kullanılmaktadır.

Ekinezya

Echinacea purpurea

Ana vatanı Kuzey Amerika olan ekinezya, Asteraceae familyasına dahildir. Ekinezya türleri, dik gövdeleri ile çok yıllık otsu bitkilerdir. Ekinezya bitkisi, koni çiçeği ya da kirpik otu olarak da anılır. Tıpkı papatya gibi aslında bir tür kır çiçeği olan ekinezya, çoğunlukla kendiliğinden yetişir. 1900’lerin ortalarından itibaren, kozmetik ve ilaç sanayinde de kullanılmaya başlanan ekinezya bitkisi, endüstriyel amaçlı kullanım için özel olarak yetiştirilmektedir.

Kullanım Alanı:

Soğuk algınlığı, grip, öksürük ve bronşit gibi üst solunum yolları rahatsızlıklarından korunmak amacıyla veya bunların destekleyici kısa süreli kullanımlarında tercih edilir.

Meyan Kökü

Glycyrrhiza glabra

Meyan kökü aslen baklagiller familyasından olan, çalı türü bir bitkidir. Anavatanı Rusya ve Çin olan bu bitki ülkemizde ise çoğunlukla Doğu Anadolu Bölgesi’nde yetişiyor. Meyan kökü, daha çok dere kenarı gibi nemli ve sulak alanlarda ya da kumluk yerlerde yetişen bir bitkidir, mor ve mavimsi çiçeklere sahiptir. Meyan kökü, B vitamini kompleksi, flavonoidler, fitoöstrojen, kolin, protein, potasyum, fosfor gibi pek çok vitamin ve mineralle dolu zengin bir bitkidir.

Kullanım Alanı:

Meyan kökü, içerdiği kumarin bileşeni ile vücuttaki iltihaplı hücreleri temizlemeye yardımcı olur. Göğüs yumuşatıcı ve balgam söktürücü olarak öksürükte kullanılır.

Afrika Sardunyası

Pelargonium sidoides

Bilimsel ismi “pelargonium sidoides” olarak adlandırılan Afrika sardunyası, turnagagasıgiller (Geraniaceae) ailesinden, Güney Afrika’ya özgü, tıpta kullanılan çiçekli bitki türüdür. Soğuk algınlığı ve gripte birçok ilaç firması tarafından, piyasaya sürülen ilaçların hammaddesini oluşturmaktadır. Yetiştirildiği bölgelerde geleneksel tıpta da kullanılmaktadır. Pelargonium sidoides DC. (Afrika sardunyası), anavatanı Güney Afrika’nın doğusunda denize yakın yerler olan, 15 cm kadar uzunlukta, kalın, kahverengi köklere sahip çok yıllık otsu, endemik bir türdür ve yüzyıllardır üst solunum yolu enfeksiyonları başta olmak üzere, antidiyareik, tonik, antipiretik vulvenar olarak ayrıca karaciğer hastalıklarında geleneksel olarak kullanılır. Bitki Güney Afrika’da geleneksel tedavide uzun yıllar kullanılmış ve halen kullanılmaya devam etmektedir. Thunberg ve van der Stel gibi kaşifler tarafından ilk defa hem Pelargonium sidoides hem de diğer Güney Afrika geleneksel ilaçları tanımlanmıştır. Bitki Avrupa’da İngiliz Charles Henry Stevens tarafından tanıtılmıştır. Charles Henry Stevens bitkinin köklerinin demleme şeklinde hazırlanması ile tedavi edici etkisi olduğuna inanmaktadır.

Kullanım Alanı:

Afrika Sardunyası köklerinden hazırlanan standardize ekstre soğuk algınlığı, akut bronşit, kronik bronşit alevlenmeleri, yutak iltihabı (farenjit), sinüs iltihabı (sinüzit), ve bademcik iltihabı (tonsilit )gibi solunum yolu enfeksiyonlarının giderilmesine yardımcı olur.

Çocuklardaki akut bronşit ve kronik bronşit alevlenmelerinin giderilmesinde de etkili olduğu görülmüştür.